Troas bölgesinin kült tarihine ışık tutuyor: Apollon Smintheus kutsal alanı

Çanakkale'nin Ayvacık ilçesine bağlı Gülpınar köyünde yer alan Apollon Smintheus Kutsal Alanı (Smintheion), Kalkolitik Çağ’dan Roma dönemine uzanan yerleşim ve yapı kalıntılarıyla Batı Anadolu kültür tarihi açısından yeni arkeolojik veriler sunuyor.

Arkeometrik yöntemlerle yapılan tarihlendirmelere göre, bölgede M.Ö. 5200–4800 yılları arasında bir yerleşim olduğu anlaşıldı. Bu Kalkolitik yerleşim, Troya öncesi Troas bölgesine özgü kültürel bir dönemi yansıtıyor.

Kutsal alanın öne çıkan en önemli özelliği, Anadolu’daki Apollon kültleri arasında fare simgesiyle temsil edilen tek örnek olması. Etimolojik olarak Apollon Smintheus, “farelerin efendisi” anlamına gelirken, bu sembolizmin kökeninin Girit’e kadar uzandığı biliniyor. Apollon Smintheus’un, çiftçileri farelerden koruduğuna inanılıyordu.

Kutsal alandaki en önemli yapı ise, M.Ö. 150 yıllarına tarihlenen ve İon düzeninde inşa edilen tapınak olarak öne çıkıyor. Tapınağın kabartmaları, Homeros’un İlyada destanında geçen Troya Savaşı’nı konu alması bakımından benzersiz kabul ediliyor. Hamaksitos ve Khryse gibi Eski Çağ kentlerinin yakınında yer alan bu yapı, Hellenistik dönem Batı Anadolu mimarlığı içinde özgün bir üsluba ve plastik sanat yapıtlarına sahip olmasıyla da dikkat çekiyor.

1980 yılından itibaren T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izinleriyle, Prof. Dr. Coşkun Özgünel başkanlığında yürütülen kazılarda tapınakla birlikte kutsal alana ait hamam, konutlar ve kutsal cadde gibi yapılar da ortaya çıkarıldı. 2020 yılından itibaren kazı çalışmaları, Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nden Prof. Dr. Davut Kaplan başkanlığındaki ekip tarafından sürdürülüyor.